Mirasta denkleştirme davası, mirasçılardan birinin veya birkaçının, miras paylarının hakkaniyete uygun bir şekilde dağıtılmadığını düşünerek mahkemeye başvurması durumunda açılan bir davadır. Bu davada mahkeme, mirasın bölüşümünde adaletsizlik olduğunu tespit ederse, miras paylarını yeniden düzenleyerek daha adil bir paylaşım sağlar.
Miras bırakan, yaşarken bazı mirasçılarına diğerlerinden farklı olarak çeşitli kazançlar sağlamış olabilir; bazen bu durum ihtiyaçlarından, bazen de geleneksel adetlerden kaynaklanabilir.
Mirasta Denkleştirme Davasının Şartları
Türk Medeni Kanunu Madde 669’da denkleştirme kurumu düzenlenmiştir:
“Yasal mirasçılar, miras bırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlar arası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler.
Miras bırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi miras bırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir.”
Bu kanun maddesine göre, mirasta denkleştirme (iade) için; miras bırakanın sağlar arası kazandırması olmalıdır, bu kazandırmanın karşılıksız ve yasal mirasçılara yapılması gerekir, yine bu kazandırmanın miras paylarına mahsuben miras bırakanın kendi malvarlığından yapılmış olması gerekmektedir.
Kanunen Denkleştirmeye Tabi Olan Kazanımlar
Çeyiz, kuruluş sermayesi verme, malvarlığını devretme, borçtan kurtulma vb. şeklinde ifade edilen diğer kazandırmaların özellik ve niteliklerinden hareketle, alt soyun ekonomik bağımsızlığını kazanmasına, devam ettirmesine ve ilerletmesine hizmet eden ve onun hayatta daha iyi bir yer elde etmesini sağlamak amacı güden kazandırmalar denkleştirmeye tabi olan kazanımladır.
Kanunen Denkleştirmeye Tabi Olmayan Kazanımlar
Türk Medeni Kanunu'nun 674. maddesinde, miras bırakanın çocuklarına yönelik eğitim ve öğrenim masraflarının denkleştirmeden muaf olduğu, ancak alışılmış ölçüleri aşan masrafların denkleştirmeye tabi tutulacağı belirtilirken; aynı kanunun 675. Maddesi'nde ise olağan hediyelerin ve evlenme sırasında yapılan geleneklere uygun harcamaların denkleştirmeden muaf tutulduğu hükme bağlanmıştır.
Aynı şekilde, evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderler, eğitim ve öğrenim masrafları ile olağan hediyeler de denkleştirmeye tabi tutulmazlar.
Mirasçılar Arasındaki Denkleştirme Davasında İspat Yükümlülüğü
Altsoy Mirasçılara Karşı Yapılan Karşılıksız Kazandırmalarda:
Karşılıksız kazandırmanın mirasçılar arasında denkleştirmeye tabi olduğu genel bir kabuldür. Miras bırakan, kazandırmanın denkleştirmeye tabi olmadığını açık veya zımni bir irade açıklaması ile bildirebilir. Bu irade açıklaması özel bir şekil şartına tabi değildir ve sözle veya davranışlarla yapılabilir. Altsoya yapılan kazandırmanın ispatı davalıya aittir ve miras bırakanın iradesini her türlü delille ispatlayabilir.
Altsoy Mirasçılar Dışındaki Mirasçılara Karşı Yapılan Karşılıksız Kazandırmalarda:
Bu durumda, yapılan karşılıksız kazandırmaların denkleştirmeye tabi olabilmesi için miras bırakanın denkleştirmeye tabi olarak kazandırmayı yaptığını belirtmiş olması gerekir. Kazandırmanın iadeye tabi olduğunun ispatı davacıya aittir.
Mirasta Denkleştirme Davasının Sonuçları
Mirasta denkleştirme davası, Bir kazandırmanın denkleştirmeye tabi olduğu kanundaki şartlar doğrultusunda belirlendikten sonra, terekeye iade edilmesi söz konusu olacaktır. Bu kazandırmanın hangi şekilde ve surette iade edileceği ise TMK m. 671’de düzenlenmiştir. Miras payına mahsuben miras bırakanın yaşarken yaptığı karşılıksız bir kazandırmayı alan yasal mirasçılar, diğer mirasçılarla arasındaki eşitsizliği gidermek amacıyla aldıklarını terekeye geri verir veya miras payından düşülmesini ister. Bu konuda, denkleştirme yükümlüsü mirasçıya seçimlik bir hak tanınmıştır.
Denkleştirme, kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre yapılmaktadır. Denkleştirme anı ise paylaştırmadan önce tespit davası söz konusu ise bu davanın açıldığı an; paylaştırma söz konusu ise iadeye ilişkin davadaki dava tarihidir.
Eşin Mirasta Denkleştirme Davasındaki Sorumluluğu
Sağ kalan eş, altsoy ile birlikte mirasçı ise, miras bırakanın açık bir şekilde iade talebinde bulunmadığı sürece iade sorumluluğundan muaf tutulur.
Zamanaşımı
Denkleştirme davasında terekenin taksiminden itibaren on yıllık genel zamanaşımı süresi geçerli olacaktır. Ancak tereke taksimi yapılana kadar zamanaşımı süresi işlemeye başlamayacaktır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Davanın miras bırakanın son yerleşim yerinde bulunan asliye hukuk mahkemelerinde açılması gerekmektedir.
Kommentare